leenwoorden


Gespeld

Lezing VIOT 2024

Eind januari 2024 presenteren we op VIOT 2024 (Vereniging Interuniversitair Overleg Taalbeheersing) aan de Universiteit Twente, wederom over de spelling van (voornamelijk Engelse) leenwerkwoorden, zoals updaten en netflixen. In de lezing presenteren we kwantitatieve analyses waaruit blijkt dat leenwerkwoorden significant vaker incorrect worden vervoegd dan niet-leenwerkwoorden. Daarnaast tonen de resultaten aan dat een beperkt aantal typen werkwoorden gebaseerd op de uitgang van de stam, het grootste deel van de fouten veroorzaakt.

Voor meer informatie, zie het abstract en VIOT 2024.


Taalbaas

Deze zomer is een nieuwe website gelanceerd: Taalbaas. De site doet uitgebreid verslag van nieuw nederhoponderzoek, waarin met name gekeken is naar de overeenkomsten tussen rappers en andere Nederlandstalige artiesten. Welke woorden worden het meest gebruikt, wie zijn de “grofbekken”, wie de “woordherhalers” en wie de “taalbroeders”? Het is allemaal te lezen op de uitgebreide en verrijkte website.

Een deel van het onderzoek is uitgevoerd door Vivien Waszink (Instituut voor de Nederlandse Taal), Alex Reuneker (Universiteit Leiden) en Ton van der Wouden (Meertens Instituut), in samenwerking met radioprogramma De Taalstaat en de afdeling Datajournalistiek van de KRO-NCRV. Een verslag van het onderzoek staat op Neerlandistiek.nl.

Bron: Onze Taal


Hoe overleeft het Nederlands in de digitale wereld?

Even een whatsappje sturen of een skypegesprek voeren met iemand aan de andere kant van de wereld: we kijken er niet meer van op. We kunnen ook tegen onze computer praten. De snelheid van die ontwikkelingen wordt bepaald door de investeringen in taal- en spraaktechnologie. Maar hoe ziet de toekomst van het Nederlands eruit in de digitale wereld? Is die rooskleurig of verliest het Nederlands terrein?

Bron/lees meer: Taalunie


Waarom toch die Engelse woorden in het Nederlands?

Zelfs de nieuwsbrief van de Taalunie bevat onnodige Engelse woorden, schrijft een lezer aan de redactie. In een recente editie van Taalunie:Bericht las hij het artikel ‘Nieuwe tool bepaalt tekstniveau.’ Waarom werd hier niet over een nieuw instrument of werktuig gesproken? En nu hij de kwestie toch ter sprake bracht: waarom moet het altijd over skills gaan? Wat is er mis met vaardigheden? Het zijn heel redelijke vragen, waar veel Nederlandstaligen mee zitten.

Er is natuurlijk niets mis met authentieke Nederlandse woorden, zoals werktuig, en ook niet met oudere leenwoorden, zoals instrument. Die hebben het voordeel dat ze ingeburgerd zijn. Dat wil zeggen dat niemand een onbehaaglijk gevoel heeft als ze worden gebruikt. Bij veel nieuwe Engelse leenwoorden, onder meer de aangehaalde tools en skills, is dat wel het geval. Dat heeft ermee te maken dat er wel erg veel Engels onze taal binnendringt tegenwoordig. Net zoals er vroeger veel Franse woorden werden opgenomen, overigens. Of een woord blijft, beslissen de gebruikers.

Er kunnen nu twee dingen gebeuren. Ofwel vinden we zo’n Engelse nieuwkomer na verloop van tijd heel gewoon, ofwel verdwijnt die uit onze taal. Het is niet de Taalunie die dat beslist, en evenmin hangt dat af van de woordenboekredacties. Die verzamelen en registreren alleen de woorden die in gebruik zijn. Of een woord blijft, beslissen de gebruikers.

Bron/lees meer: Taalunie


Nederlandse creooltaal

Tot in de negentiende eeuw werd een Nederlandse creooltaal gesproken op de Maagdeneilanden. De sprekers waren nakomelingen van slaven die op de plantages hadden gewerkt. Taalkundige Cefas van Rossem deed promotieonderzoek aan de Radboud Universiteit naar achttiende-eeuwse handschriften.

Creooltalen werden vaak gesproken door slaven in de voormalige Europese koloniën. Deze talen bestaan voor een deel uit de taal van de Europese kolonisator en voor een deel uit de
inheemse talen van de slaven.

In de jaren tachtig van de vorige eeuw vond de Duitse onderzoeker Peter Stein in het archief van de Evangelische Broedergemeente in Herrnhut honderden pagina’s in een Nederlands Creoolse taal. Dat dorpje lag toen nog in de DDR en was niet makkelijk te bezoeken door Westerse onderzoekers. Pas na de Val van de Muur in 1989 kregen zij de mogelijkheid om deze teksten te digitaliseren om ze met behulp van de computer te onderzoeken.

Bron/lees meer: Nemo Kennislink


Wat is een hipster?

Vintage kleding, alternatieve muziek, moeilijke brillen, baarden en ecokoffie: ongeveer het beeld dat we bij de hedendaagse ‘hipster’ hebben. Maar is een hipster wel zo hip?

Eigenlijk niet, want de hipster, en ook het woord hipster, bestaat al vrij lang. In de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw werden de aanhangers van de Amerikaanse ‘Beat generation’ al hipsters genoemd. In Nederland werd het begrip vooral in de jaren zestig bekend. Toen werd in plaats van hipster ook wel het woord hippie gebruikt. Die twee woorden zijn sindsdien nogal uit elkaar gegroeid. Hippies zijn tegenwoordig lang niet zo modieus als hipsters.

Bron/lees meer: Instituut voor de Nederlandse Taal


Uitdrukking over de hele wereld

Elk land heeft zijn eigen gewoontes en uitdrukkingen. En die vertalen zich niet altijd even gemakkelijk. Werkend op een internationaal kantoor zijn we ons daar goed van bewust. Want het vertalen van deze uitdrukkingen voor buitenlandse collegae levert vaak hilarische situaties op. Door het grote succes van eerdere vergelijkingen die Viking Direct maakte tussen landen – zoals de infographic over Internationale kantooretiquette – besloot het bedrijf ditmaal om uitdrukkingen uit verschillende landen met behulp van illustraties naast elkaar te zetten. De gerenommeerde Britse illustrator Paul Blow maakte de illustraties

Bron/lees meer: Viking Direct


Nederlandse taal bezwijkt helemaal niet onder Engels

De Nederlandse taal behoudt een sterke positie in het dagelijks leven en wordt nauwelijks daadwerkelijk bedreigd door het Engels. Het Nederlands is in vrijwel alle sectoren van de samenleving dominant en bijna alle – oorspronkelijke en niet-oorspronkelijke ‘moedertaalsprekers’ – vinden het Nederlands een ‘mooie taal’ die vooral aan de volgende generatie moet worden doorgegeven. Dat blijkt uit het omvangrijke, vandaag te verschijnen rapport ‘De staat van het Nederlands’ van het Meertens Instituut, de Taalunie en de Universiteit Gent.

Bron en meer: Trouw


Overbodig Engels?

Heb jij een hekel aan Engelse woorden in het Nederlands? Kijk dan eens naar de Op-en-Top Nederlands-boekjes van de Stichting Nederlands.

Vergeet e-mail, impact, updaten en entertainen. Want daar zijn prima Nederlandse alternatieven voor, vindt de Stichting Nederlands. Hou het bij netpost, invloed, actualiseren en vermaken. In de Week van het Nederlands presenteert de stichting het boek Op-en-Top Nederlands. Op-en-Top Nederlands komt ook digitaal beschikbaar als een toep (de Nederlandstalige benaming voor app). Het boekje en de toep worden in de Week van het Nederlands gepresenteerd.

Hoe serieus het allemaal is bedoeld, blijft enigszins onduidelijk. Op Gespeld vind je regelmatig oefeningen met Engelse werkwoorden. De reden daarvoor is dat dergelijke woorden vaak worden gebruikt in gesproken en geschreven taal en dat het belangrijk is te weten hoe ze te spellen. Taal is er om te gebruiken en hoewel de Nederlandse taal erg mooi kan zijn, is het gebruik van leenwoorden soms te verkiezen boven geforceerde vertalingen als toep voor app (app komt van applicatie, toep van toepassing).

Bronnen: http://taalunieversum.org/nieuws/6228/overbodig_engels_vermijden, http://www.stichtingnederlands.nl/, http://www.op-en-top-nederlands.nl/


Poepbank en scharrelboom

Talen bewegen mee met hun tijd en met de mensen die ze spreken. Ook het Nederlands! Dagelijks zien nieuwe woorden en begrippen het licht. Kende je deze al?

  • beweeg-vmbo – vmbo waarop de leerlingen extra sportlessen krijgen, zodat ze zich tijdens de reguliere lessen beter zouden kunnen concentreren
  • fluisterbron – bron die informatie verspreidt die mogelijk alleen nog een gerucht is; bron waarvan het niet zeker is of hij waarheidsgetrouw is
  • poepbank – bank waar gecontroleerde donorpoep wordt bewaard, die geschikt is voor zogeheten poeptransplantaties, waarbij de ontlasting van iemand die ziek is, vervangen wordt door die van een donor met gezonde darmflora
  • scharrelboom – dennenboom uit de vrije natuur die in de kerstperiode wordt omgehakt of uitgegraven om verstikking van andere gewassen te voorkomen en om als kerstboom te fungeren
  • videoselfie – filmpje van iemand die zichzelf filmt; selfie met bewegend beeld

Bronnen: http://taaluniebericht.org/artikel/woordstraat/hebt-u-deze-nieuwe-woorden-al-gebruikt-1, http://www.nrc.nl/handelsblad/van/2014/december/08/hak-zelf-je-eigen-scharrelboom-1447479 (afbeelding)